Bu sayımızda sizlere; Güney Amerika’nın doğusunda yer alan, aynı zamanda Güney Amerika’nın en kalabalık ve en büyük ülkesi olan Brezilya‘yı tanıtacağız. Güney Amerika’nın yarısı kadar olan Brezilya’nın doğusunda Atlas Okyanusu olup, bu okyanusta 7250 km kadar bir kıyıya sahiptir. Ekvador ve Şili hariç Güney Amerika’daki bütün ülkelerle komşudur. Yüzölçümü 8.514.877 km2, nüfusu ise 203 milyon olan Brezilya’nın resmi dili Portekizce, para birimi Real’dir.
Nüfusunun %81’i Katolik, %18’i Protestan, %1’i ise Müslüman ve Musevi olan Brezilya’nın en büyük şehirleri, Sao Paulo ve Rio de Janerio’dur. Futbolda beş kez Dünya Şampiyonu olan Brezilya’nın; voleybol, basket- bol, tenis, yüzme, plaj voleybolu, sörf, otomobil yarışları ve yelkencilik Dünya çapında başarılar elde ettiği spor dallarıdır. Afrika Kökenli kül- türlerinden olan Capoeira ve Samba bütün dün- yanın dikkatini çeken folk etkinlikleridir.
Tarihi
21 Nisan 1500 yılında Portekizli bir gemici olan Pedro Alveras Cabrol, Hindistan’a gidiyorum diyerek Güney Amerika’ya ayak basmış ve ülkeyi Portekiz Kralı adına zapt ettiğini ilan etmiştir. 1530 yıllarında Martin Alfonso de Sousa liderliğindeki bir keşif gezisi esnasında, stratejik noktalar olan yerlere, Rio de Janerio ile bir yıl sonra da bugünkü Santos şehrinin banliyösü olan Sao Vicente şehirlerini kurmuşlardır. Piratiningo şehri de, 1532 yılında Sao Vicente yakınlarında yüksek bir bölgede kurulmuştur. Portekizlerin İspanya hakimiyetine girdiği 1580’den 1640 tarihine kadar Brezilya bir İspanya sömürgesi olmuştur. 1640’ta Portekizliler Brezilya’yı tekrar ele geçirmişlerdir. Hükümet merkezi 1763’te Salvador’dan Rio de Janerio’ya taşınmıştır.
1572 yılında Brezilya’yı yönetim bakımından Salvador ve Rio de Janerio’dan ibaret olmak üzere ikiye ayıran sistem, 17. yüzyıl çeyreğine kadar devam etmiştir. On altı ile on yedinci yüzyılda İspanyollar, İngilizler, Fransızlar ve Almanlar zaman zaman bu bölgeyi ele geçirmek istedilerse de muvaffak olamamışlardır. 1807’de Portekiz’in Napolyon Bonapart tarafından işgal edilmesi üzerine kral ailesi ve devletin bazı ileri gelenleri Brezilya’ya kaçmışlar ve ertesi sene hükümet merkezini Rio de Janerio’da kurmuşlardır.
Bu esnada Brezilya’nın nüfusu 2.500.000 olup, bunun 400.000’i beyaz 1.300.000 zenci ve 800.000’ini yerli halk teşkil ediyordu. Zenciler büyük şekerkamışı çiftliklerinde ve madenlerde çalıştırılmak üzere 1538 yılında Afrika’dan köle olarak getirilmişlerdi. 1819’da Napolyon’un Avrupa devletlerine yenilmesi üzerine Portekiz Kralı, yeğeni Don Pedro’yu, Brezilya Genel Valisi bırakarak Portekiz’e geri dönmüştür.
1822’de Portekiz parlamentosu ilk koloni statüsüne geri dönmek isteyince, Brezilyalılar, Don Pedro Jose Boni Facia deAndrada Silvan’ın liderliğinde bağımsızlık hareketlerini başlatmışlar ve 7 Eylül 1822’de bağımsızlıklarını ilan edip, 1824’te liberal bir anayasa kabul etmişlerdir. Düzensiz savaşlardan sonra Portekizliler Brezilya’nın bağımsızlığını kabul etmek zorunda kalmışlardır. Brezilya 1889 yılına kadar krallıkla idare edilmiştir.
Latin Amerika’da en uzun süre krallıkla idare edilen tek ülke Brezilya olup, 1831 yılında Don Pedro, oğlu İkinci Don Pedro’ya tahtı terk etmek zorunda bırakılmıştır. İkinci Don Pedro zamanında modern Brezilya’nın temelleri atılmıştır. 1888’de 800.000 köylüye hürriyet verilmiştir. 1889’da kansız bir darbe ile krallık idaresi yıkılarak Cumhuriyet idaresi kurulmuştur.
Fiziki, Coğrafi ve Genel Özellikleri
Güney Amerika ülkelerinin en büyüğü olan Brezilya’nın; Amazon, Parana, Paraguay ve Sao Francisco gibi büyük ırmakları vardır. Güneydeki Iguaçu Çağlayanı ülkenin en ünlü doğal güzellikleri arasındadır. Bitkiler genellikle iklim ve toprak durumuna sıkı sıkıya bağlıdır.
Tropik bir iklimin mevcut olduğu Brezilya’da, yazlar doğu ve kuzey doğu bölgesinde sıcak, kışlar kıyıda 20 dereceye kadar ulaşabilir. Brezilya’nın dağlık arazisinde daha soğuktur. Güneyinde nemli ve astropikal bir iklim hüküm sürer.
Dünyanın en büyük kahve üreticisi ve ihracatçısı olan Brezilya’da pamuk üretimi de gelişmiştir. Kahve ile birlikte döviz kaynağını teşkil etmektedir. Şekerkamışı ve kakaonun da az bir kısmını ihraç etmesine rağmen, büyük bir kısmını iç tüketim için kullanmaktadır.
Sanayisinin gelişmiş olmasına rağmen tarım ülkesi diyebileceğimiz Brezilya, ekilen arazinin yarıdan fazlası gıda ürünleri olmasına rağmen, yine de gıda ihtiyacının bir kısmını dışarıdan ithal etmektedir. Değerli kerestelik ağaçlar, pirinç, taze fasulye, pamuk, kahve, şekerkamışı, kakao ve mısır başlıca ürünlerinden olup, ülkenin bazı yerlerinde az miktarda portakal, muz, yerfıstığı, tütün, elyaf ve bazı sebzeler yetiştirilmektedir. Sığır yetiştiriciliğinde dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olan Brezilya’da, çiftliklerde bol miktarda et için sığır yetiştirilir.
Brezilya’da ziraat iki gruba ayrılır:
- Rio de Janerio’nun kuzey kısımlarında iptidai usullerle yapılan ziraat,
- Ülkenin güneyinde daha çok modern aletlerle yapılan ziraattır.
Brezilya, Amazon ormanları ile dünyadaki en geniş tropikal orman ve oksijen rezervlerine sahiptir. Hemen hemen Brezilya’nın yarısı ormanlarla kaplıdır. Ormanlar dört ana grupta toplanır: Selva, mata, araucaris, caatinya. Amazon Havzasında yer alan ekvatoral sığ yağış ormanlarındaki ağaçlara “selva” denir. Dünyanın en büyük tropikal yağışlı ormanlarıdır. Yapraklarını dökmeyen ağaçlardan oluşan mapa ormanları bütün Amazon bölgesini, Sao Paulo’nun batı yaylalarını ve güney kısımlardaki yaylaların geniş bir kısmını kaplamaktadır. Brezilya’da ormanlardaki araucaria ağaçları kerestecilikte yaygın olarak kullanılmaktadır.
Balmumu, kabuklu bitkiler, zamk ağacı, pazarlanabilir orman ürünleridir. Kuzeydoğu Brezilya’nın en yüksek ve en sulak yerlerinde de bu ormanlara rastlanmaktadır. Savanlar, ülkenin ikinci önemli bitki örtüsünü oluşturmaktadır. Brezilya’da balıkçılık gün geçtikçe artmakta ve ülke ekonomisine büyük katkıda bulunmaktadır.
Zengin maden yataklarına ve en bol demir rezervlerine sahip Brezilya’da, on sekizinci yüzyıldan itibaren zengin altın, elmas madenleri bulunmuştur. Amapo bölgesinde bol miktarda manganez çıkarılmaktadır. Salvador yakınlarında petrol bulunmuştur. Çok az kömür yataklarına sahip Brezilya, dışarıdan ithal yolu ile açığını kapatır. Coğrafi yapısından dolayı modern kara yollarının kurulma- sının gecikmesi sebebiyle, ulaşım güçlüğü önemli meselelerden olan Brezilya‘da, Amazon nehri ve kolları üzerinde gemicilik ve taşımacılık ileri bir seviyededir.
Türkiye – Brezilya İlişkileri
Brezilya, Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde ilişkilerimizin en ileri düzeyde olduğu ülkelerdendir. Güney Amerika’daki ilk stratejik ortağımız olup, bölgedeki en büyük ticari ortağımızdır. 2006’da imzalanan bir Mutabakat Muhtırası’yla Dışişleri Bakanları düzeyinde toplanan “Yüksek Düzeyli İşbirliği Komisyonu” (YDİK) kurulmuştur.
Bugüne kadar YDİK toplam üç kez toplanmış olup, 2016 yılında hem YDİK hem de Dışişleri Müsteşarları seviyesinde Siyasi İstişare Toplantısı düzenlenmesi planlanmaktadır. 2010’da ilişkilerimize yeni bir boyut kazandırmak maksadıyla, Cumhurbaşkanımızın Başbakan sıfatıyla Brezilya’ya yaptığı ziyarette, iki ülke arasında “Stratejik Ortaklık Eylem Planı” imzalanmıştır.
Brezilya Devlet Başkanı Dilma Rousseff’in 2011’de ülkemize yaptığı ziyaret sırasında ise, “Türkiye- Brezilya Dinamik bir Ortaklık için Stratejik Perspektif” başlıklı ortak bir bildiri kabul edilmiştir. Güney Amerika’da en büyük ticaret hacmine sahip olduğumuz Brezilya ile 2015 yılında ticaret hacmimiz yaklaşık 2,25 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiş olup, bir önceki yıla göre yaklaşık olarak %10 azalmıştır.
Brezilya ile ülkemiz arasında kurulacak yakın ekonomik işbirliği, Brezilya ile birlikte Arjantin, Paraguay, Uruguay ve Venezüella’nın üye oldukları MERCOSUR (Güney Ortak Pazarı) ile ortaya çıkacak geniş pazardan Türk firmalarının da yararlanmasına yol açacaktır. Diğer yandan Brezilya’lı firmalar Türkiye üzerinden komşu ve yakın ülke pazarlarına girme şansına sahip olabileceklerdir.
Türkiye-Brezilya ekonomik ilişkileri, özellikle aynı konularda iş yapan firmaların, derneklerinin ve kurumların işbirliğine giderek ortak üretim ve pazarlama yapmaları halinde büyük bir potansiyel taşımaktadır. Türk işadamlarının Brezilya’yı daha iyi tanıyıp, aktif bir şekilde konuya eğilmeleri, ülkeler arasındaki ticaret hacminin artmasında ve Türkiye açısından negatif olan dengenin düzeltilmesinde büyük rol oynayacaktır.
İthalata ilişkin kapalı yapısı ve özellikle iç piyasayı korumak için yüksek gümrük duvarları olan Brezilya’ya ihracatımızı artırabilmek için; Latin Amerika eylem planı çerçevesinde hükümetler arası ikili ilişkileri artırmaya yönelik anlaşmaların yapılmasının, alım-satım heyetleri ve fuarlara katılımın yanında, başta turizm olmak üzere, kültürel etkinliklerin artırılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.
Brezilya’daki federatif yapı nedeni ile Brezilya’nın dış ticarete ilişkin hükümet düzeyindeki politikasının yanı sıra her eyaletin sanayi ve tarım alt yapısına göre değişen farklı öncelikleri ve uygulamaları olabildiği gözlemlenmiştir. Özellikle sektörel birlik ve derneklerin, sanayi odalarının, dış ticaret odalarının lobi güçlerinin olduğu, bu nedenle iki ülke arasında gerçekleştirilecek ticarete ilişkin işbirliklerinde belirleyici rol oynayabilecekleri düşünülmektedir. Firmalarımızın Brezilya’yı gelecek 50 yıl içindeki BRICs ekonomileri içinde yer alacağını göz önüne alarak değerlendirmelerinde fayda görülmektedir.
Sonuç olarak; Brezilya Pazarında bazı geleneksel ihraç ürünlerimizin pazarda iyi bilindiği, çoğu ürünümüzün de Avrupalı firmalar tarafından toptan alınıp, perakende olarak pazara girdiği gözlemlenmiştir. Ürünlerimizin kalitesinin yanı sıra AB ülkelerine göre fiyat avantajının olduğu, Brezilya’lı ithalatçı firmalara anlatılması gerekmektedir.
Bu nedenle ihracatçılarımızın Brezilya pazarında aktif olmaları ve ürünlerini potansiyel müşterilere bire bir her açıdan tanıtmaları gerekmektedir. Brezilya’da uluslararası alanda rekabet gücüne sahip olan birçok büyük mimarlık, inşaat ve mühendislik şirketi bulunmaktadır.
Yabancı müteahhitlik firmalarının Brezilya’daki projelerden iş alabilmeleri için Brezilyalı bir firma ile ortaklık yapmasının yararlı olacağı değerlendirilmektedir. Brezilya piyasasının koşullarını bilen ve tecrübe sahibi bir firma ile ortaklık yapılması, yapılan işlerin kolaylaşmasını sağlayabileceği gibi diğer iş fırsatlarının takibini de kolaylaştıracaktır.
Ayrıca, Brezilyalı firmalar ile bu piyasada kurulan ortaklıklar, Ortadoğu ülkelerinde yapılacak işlerde de ortak çalışmayı beraberinde getirecek ve diğer pazarlarda da rekabet gücümüzün artmasına katkı sağlayabilecektir. Son yıllarda Brezilya mamul sanayi ürünleri ihracatı, tarım ürünlerinden daha fazla olmuştur. Sanayide elektrik ve enerji açığını önlemek için dünyanın en büyük hidroelektrik santralını kurmuştur.
1976’da başlanılan bu İtaipu Barajı 1980’de tamamlanmış olup senede 100 milyar kilowatt/saatten fazla elektrik enerjisi üretebilmektedir. 1977’de Almanlarla teknik işbirliği yapılarak nükleer santraller işletilmeye başlanmıştır. Demir-çelik, dokuma, kağıt, cam, tekerlek, plastik vb. imalinde fabrikalar kurularak, kendi kendine yetecek hale gelmektedir. Yıllık çelik üretimi 20 milyon tona ulaşmıştır.
Türkiye’nin Brezilya’ya yaptığı ihracat ürünleri:
*Kamyon *Minibüs *Otomotiv yedek parça *Demir ve çelik ürünleri *Sondaj platformları *Çimento *Kuru kayısı *Fındık *Gübre *Tütün *İplik *Araba Lastiği *Mobilya aksamı *Araba Koltuğu *Kuru incir *Maya *Kesme ve düzeltme makineleri *Kauçuktan eşyalar *Alüminyum hidroksit *Mermer *Traverten
Türkiye’nin Brezilya’ ya dan ithal ettiği Ürünler
*Demir *Demir cevheri *Soya Fasulyesi *Soya yağı *Pamuk *Kurtarma gemisi *Buğday *Tütün *Odun hamuru *Kahve *Greyderler *Buldozerler *Kontrplaklar *Kompresörler *Polipropilen *Polietilen *Sığır *Araba aksam ve parçaları *Çinko *Kağıt *Deri *Ayakkabı
Brezilya’ya Seyahat Edecek Türk Vatandaşlarının Dikkat Etmesi Gerekenler
Diplomatik, hizmet, hususi ve umuma mahsus pasaport hamili Türk vatandaşları Brezilya’ya yapacakları 3 aya kadar ikamet süreli seyahatleri vizeden muaftır. Muafiyet durumu sadece turistik amaçlı tek giriş vizeleri için geçerli olup, öğrenim, çalışma, uzun süreli ikamet gibi nedenlerle yapılacak seyahatlere ilişkin vize uygulamaları hakkında Ankara’daki Brezilya Büyükelçiliği’nden bilgi alınması yararlı olacaktır.
Kaynak: T.C Dışişleri Bakanlığı, TÜİK
